5393 sayılı Belediyeler Kanunu’nun 37. unsurunda belirtilen “Belediye lideri, belediye yönetiminin başı ve belediye hukukî kişiliğinin temsilcisidir” kararına nazaran, belediye şirketlerinde atamaları, seçilmiş belediye liderleri yaparken, Ticaret Bakanlığı’nın 20 Mayıs 2019’da yayımladığı genelge ile bu yetki belediye meclislerine verildi.
Yerel seçimlerde Ankara ve İstanbul üzere büyükşehir belediye meclislerinde üyelerin çoğunluğu AKP’den seçilirken belediye başkanlıklarını CHP’nin alması üzerine hükümetten belediye liderlerinin elini kolunu bağlamak için karşı ataklar gelmeye başladı. Ticaret Bakanlığı’nın mayıs ayında yayımladığı genelge ile artık belediye iştiraklerine yönetici atama yetkisi belediye liderlerinden alınarak belediye meclisine verildi.
24 Nisan’da görüş istendi
Ticaret Bakanlığı’na bağlı İç Ticaret Genel Müdürlüğü, 31 Mart lokal seçimlerinden 24 gün sonra 24 Nisan 2019 tarihinde “Bakanlığımıza yazılı ve kelamlı olarak yapılan müracaatlardan; belediyenin tıpkı vakitte hükmî kişi idare heyeti üyesi yahut müdürü olduğu belediye iştiraki şirketlerde, idare heyeti yahut müdürler konseyinde belediye hukukî kişiliğini temsil etmek üzere yetkilendirilen gerçek bireylerin değiştirilmesine yönelik tescil taleplerinde ve yeniden hisse sahibi belediyeyi temsilen şirketlerin genel heyetine katılacak temsilcilerin belirlenmesinde, belediyedeki hangi organın (belediye lideri, belediye encümeni, belediye meclisi) kararının aranması gerektiği konusunda tereddüte düşüldüğü anlaşılmıştır” diyerek Etraf ve Şehircilik Bakanlığı Mahallî İdareler Genel Müdürlüğü’nden görüş istedi.
Bakanlık bilgi vermedi
Bakanlık, kendisine bu hususta kimlerin kelamlı ve yazılı müracaatta bulunduğuna ait bir bilgi vermedi.
Bu müracaat üzerine de çabucak kolları sıvayan Etraf ve Şehircilik Bakanlığı Lokal İdareler Genel Müdürlüğü de 20 Mayıs 2019 tarihinde gönderdiği karşılığı yazısında, belediye şirketlerinin yapısı ve belediye meclislerinin misyonlarına ait uzun bir tüzel mütalaanın akabinde belediye şirketlerinde atama yetkisinin belediye meclisinde olduğuna dair görüş bildirdi.
Müdürlüklere gönderdi
Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Müdürlüğü, Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’ndan gelen “Belediye şirketlerine yönetici atama yetkisi belediye meclisindedir” formundaki mütaalayı tüm ticaret sicili müdürlüklerine gönderdi.
Yetki darbesi manasına gelen iki bakanlığın yazışmalarının ve Ticaret Sicili Müdürlüklerine yazının gönderilmesinin akabinde birinci yetki gaspı da Ankara’da yaşandı. Ankara Büyükşehir Belediye Lideri Mansur Yavaş’ın Halk Ekmek İdare Kurulu’na atadığı isimler, bu genelgeye dayanarak Ticaret Sicili Müdürlüğü tarafından onaylanmadı.
Genelge yasaya aykırı
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, belediye şirketleri ile ilgili alınacak kararlarda meclisin onayını gerektirecek kararları ve şirketlerle ilgili meclisin yetkilerini tek tek sıralamasına rağmen şirketlere yönetici atama konusunda maddelerde yer alan bir hususa yanıt yazısında yer vermediği üzere, 5393 sayılı Belediyeler Kanunu’nun 37. hususunda yer alan “Belediye lideri, belediye yönetiminin başı ve belediye hükmî kişiliğinin temsilcisidir” kararını de göz gerisi etti. Onun yerine kanunun şirketlerin kurulması, sermaye artırımı, borçlanması, genel heyete gidilmesi, şirketlerin kapanması ya da özelleştirilmesi üzere hususlarda meclisin yetkili olmasına atıfta bulunarak “Madem ki meclis bunlara yetkilidir o halde bu şirketlere yönetici atamalarını da meclis yapmalıdır” cinsinde zorlama bir yorumda bulunuyor.
“Bu genelgenin hukuksal desteği yok”
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Lokal İdareler Müdürlüğü’nün bugüne kadar belediye liderlerinde olan belediye şirketi ve iştiraklerine yönetici atama yetkisinin başkanlık makamından alıp belediye meclisine vermesine yönelik genelgesinin “yok hükmünde” olduğunu belirten memleketler arası bağımsız kontrol şirketi İHY Bağımsız Kontrol ve YMM A.Ş’nin İdare Şurası Lideri ve TÜRMOB Disiplin Konseyi Lideri İrfan Hüseyin Yıldız, kelam konusu genelgenin 5393 sayılı Belediyeler Kanunu ile çeliştiğine dikkat çekerek şunları söyledi:
“Ne olduysa yıllardır süren bir yasal uygulamaya, Ticaret Bakanlığı, İç Ticaret Genel Müdürlüğü’nün, ticaret sicil müdürlüklerine gönderdiği bir yazı ile mani konulmuştur. Gönderilen bu yazı da Etraf Şehircilik Bakanlığı, Lokal İdareler Genel Müdürlüğü’nden alınan bir görüşe dayandırılmıştır. Oluşturulan bu görüşe nazaran özet olarak; 5393 Sayılı Belediye Kanunu’ndaki belediye meclisinin vazifeleri sayılarak, belediye meclisi bunları yapmakla misyonlu olduğuna nazaran, belediye şirketlerindeki, belediye hukukî kişiliğinin hissesini temsil etme ve belediye hükmî kişiliği ismine şirket idare konseyine seçilecek idare şurası üyelerini belirleme yetkisi de, ‘belediye meclisine aittir’ denmektedir. Ticaret Sicil Memurluklarına da, bu bahiste alınan bir belediye meclisi kararı yoksa, getirilen belediye şirketlerinin genel konsey kararlarını tescil etme denmektedir. Meğer, Ticaret Bakanlığı’nın dayandığı görüşün türel desteği bulunmamaktadır. Şöyle ki, 5393 Sayılı Belediye Kanunu’nun 18 hususunda, belediye meclisinin vazifeleri ve yetkileri tek tek sayılmıştır. Bunlar (a) dan (u) ya kadar sıralanan 18 bentte detaylı açıklanmıştır.
Elbette belediye meclisinin, bütçeye ait, belediyenin gelir ve masraflarına ait mali mevzulardaki vazife yetkileri bulunmaktadır. Bilhassa (i) bendi mevzumuzla ilgili olarak şu karar mevcuttur: ‘Bütçe içi işletme ile 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na tabi paydaşlıklar kurulmasına yahut bu iştiraklerden ayrılmaya, sermaye artışına ve gayrimenkul yatırım paydaşlığı kurulmasına karar vermek’ misyonu vardır. Fakat kanunun hiçbir yerinde ve gibisi misyonları vardır denmemektedir. Belediye meclisinin misyon ve yetkileri ismen ve detaylı olarak sayılmıştır. Örneğin (n) bendinde, “meydan, cadde, sokak, park, tesis ve benzerlerine isim vermek…” yetkisi üzere detaylara kadar bile inilmiştir. Lakin hiçbir yerinde belediye şirketlerindeki, belediye hükmî kişiliğine ilişkin hisseleri kimin temsil edeceği, bu şirketlerde belediye hukuksal kişiliği ismine idare şuralarına kimin seçileceği konuları, (Bu şirket genel şurasında belirlenir) belediye meclislerinin vazife ve yetkileri ortasında sayılmamıştır.
Belediye şirketlerinin kuruluş, ortak olma ve sermaye artırımı mevzularında müsaade alma dışında Türk Ticaret Kanunu kararlarına tabi oldukları tartışmasızdır. Pekala, bu paydaşlık hissesini, belediye şirketlerinin genel şuralarında kim temsil edecektir. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 37 hususu, “Belediye lideri, belediye yönetiminin başı ve belediye hukukî kişiliğinin temsilcisidir’ kararına amirdir. Yıllardır, kanunun öngördüğü biçimde belediye şirketlerinin genel konseylerinde, belediye hukuksal kişiliğini belediye liderleri temsil etmiş ve oy kullanmışlardır. Belediye şirketlerindeki hisse sahibi, belediye hukuksal kişiliğidir, belediye hukuksal kişiliğinin temsilcisi de belediye lideridir. Hayli açık olan bu tüzel durumun yorum gerektiren bir yanı bulunmamaktadır.
Sonuç olarak, belediye başkanlığı seçimini kazanan liderinin, mecliste çoğunluğu yoksa elleri, kolları ve ayakları bağlanmak istenmektedir. Türel desteği olmayan bu yazıyı ticaret sicil memurluklarının dikkate almaması gerekir. Şayet, sicil memurlukları bu talimata uygun olarak belediye şirketlerinin genel heyetlerini tescil etmezlerse, buna karşı, ticaret mahkemelerinde tescil davası açılması kaçınılmaz olur. Maalesef bu bahis siyasette de bir diğer tansiyon noktası olacaktır.”
Miyase İlknur/Cumhuriyet
