Doğalgaz keşifleri baş döndürücü. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, son gelişmeyle bir arada toplam rezervin 1 triyon dolara ulaştığını müjdeledi.
Birgün gazetesinden Bahadır Özgür’ün haberine nazaran neredeyse bir Türkiye daha demek! Fakat resmi açıklamalardaki iri sayıların dışında, ne teknik bir ayrıntıya rastlıyoruz ne de mutabakatlara dair bir bilgiye. Merak konusu doğrusu. Kim, nasıl hisse alacak bu işlerden?
En fazla müjdenin geldiği yer, milletlerarası evraklarda İngilizcesi SASB (South Akçakoca Sub Basin) olarak geçen, Güney Akçakoca bölgesi. Birinci keşif 2004’te yapıldı.
2007’de yabancı şirketlerle mutabakat imzalandı. Hisselerin yüzde 51’i Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın (TPAO), kalanı Kanadalı Foinavon Energy ile Tiway Turkey’in oldu.
Yabancıların payları 2017 yılında, Bermuda’da kurulmuş Park Place Energy’ye satıldı. Böylelikle payların yüzde 49’u tek elde toplandı. İki yıl sonra, Nisan 2019’da da isim değişti ve Trillion Energy’ye dönüştü.
Enerji sorunu ekonomik ve siyasi istikametten daima karmaşıktır esasen. Haliyle şirket tertipleri da öyledir. İç içe geçmiş yapılardan oluşur. Temel sermayedarları görmek kolay olmaz. İşte SASB’daki yabancı ortağın büyük yatırımcısının izi de Türkiye’den Kanada’ya, oradan Bermuda’ya ve nihayetinde bir rüşvet ve kara para davasına kadar uzanıyor.
Trillion Energy o denli global bir dev filan değil. Orta ölçekli bir şirket. Borsaya açık ve piyasa bedeli 120 milyon dolar civarında. Bulgaristan, Mısır ve Türkiye’de yatırımları var.
Türkiye’de ayrıyeten önemli petrol imtiyazları da bulunuyor. Kendi raporlarında şu bilgiler yazılı: Cendere petrol alanında yüzde 18 hisse ile Irak/Kürdistan Zagros Havzası’nda 11 blok ruhsat. Birtakım petrol imtiyazları yakın vakitte uzatıldı.
Şirketin hissedarları Aura Oil Holdings, Centry House Holdings üzere öteki şirketler ile idarede yer alan kimi profesyonel isimler. Temel büyük yatırımcı ise Tyab Family Trust. Yani Tyab ailesi. Başka şirketler de Tyab ailesinin denetiminde. Özetle Türkiye’deki müjdelerden değerli hisse kapacak olan aile bu. Pekala, kim bunlar?
Böylesine önemli yatırımlara imza atmış büyük kardeş Parvez’in internette tek bir fotoğrafı yok. Küçük kardeş Naeem’in ise Londra’nın sosyete partilerinde çekilmiş birkaç fotoğrafı görülüyor.
Sosyal medyada neredeyse iz bırakmamışlar. Meğer çok sayıda şirketin resmi evraklarında, borsaya sunulan yüzlerce açıklamada imzaları duruyor. Pakistan kökenli, İngiltere ve Kanada vatandaşı, ABD’de gayrimenkuller edinmiş, onlarca şirket kurmuş güç simsarları. Son yıllarda isimlerini global kamuoyunda tanınır kılan hadise ise milletlerarası bir rüşvet skandalıydı.
2013 yılında Kanada’da savcılık, Tyab kardeşlerin finansçı Brad Griffiths ile birlikte kurdukları bir şirketin, Çad’da petrol imtiyazını almak maksadıyla rüşvet verdiklerini ortaya çıkardı. 2 milyon dolarlık rüşvet, Çad’ın Kanada Büyükelçisi Mahamoud Adam Bechir’e, eşi üzerinden verilmişti.
Ayrıca buna ek olarak milyon dolarlık pay senedi de taahhüt ediliyordu. Olay, şirketi halka açmak için atanan yeni bir idarenin kimi adapsız mutabakatları tespit etmesiyle ortaya çıktı. Griffiths de bunu savcılığa bildirip işbirliği yaptı. Ve birebir yıl bir tekne kazasında öldü. Naeem Tyab, savcılık ile muahedeye vardı ve 10,3 milyon dolar ceza ödemeyi kabul etti.
Dava kapandı derken bu sefer 2018 yılında ABD Adalet Bakanlığı devreye girdi. Zira büyükelçi tıpkı vakitte Çad’ın ABD, Brezilya, Küba elçiliği misyonunu de yürütüyordu. Washington’da oturuyordu ve olaya yardımcısı da karışmıştı.
Üstelik rüşvet, büyükelçinin eşinin ABD’de kurduğu şirket üzerinden aktarılmıştı. Adalet Bakanlığı 3 Mayıs 2018’de, “yolsuzluk için komplo kurmak, rüşvet vermek, elde edilen kara paranın aklanması için ABD mali sistemini kullanmak” suçlamalarıyla 20 yıl mahpus cezasının istendiği bir iddianame hazırladı.
Dava 24 Mayıs 2021 günü kamuoyuna duyuruldu. Naeem Tyab’ın 9 Şubat 2019 günü New York’ta tutuklandığı, rüşvet ve kara para aklama suçlamalarını itiraf ettiği, bu işten kazandığı 27 milyon dolarlık geliri geri ödemeyi kabul ettiği belirtiliyordu. Artık sıra ceza kararında.
İddianame, kanıtlar ve Tyab’ın itirafını içeren bilgiler ABD Adalet Bakanlığı’nın internet sitesinde kamuoyuna açık. Trillion Energy’nin yatırımcılarına ait bilgiler de ABD Menkul Değerler Borsası kayıtlarından görülebiliyor.
Dedik ya, güç işleri karışıktır. Hep lobilerin, siyasi münasebetlerin, imtiyazlar için kurulan rüşvet ve yolsuzluk ağlarının, simsarların eksik olmadığı son derece kârlı bir alan. Türkiye, Mısır, Bulgaristan ve Çad üzere ülkeler dışında yatırımı görünmeyen bir şirketin, iktidarın geleceğimizi kurtardığını sav ettiği gaz rezervine ortak olması düşündürücü elbette. İşin içinde kamunun olmasından ötürü kontrolün, raporların, mutabakatların, bilgilerin şeffaf olması lazım. Hele iktidarın söylediği üzere trilyon dolarlık bir zenginlikten bahsediyorsak…
Kimse hayrına yatırım yapmaz, malum. Son yıllarda güç kaynaklarına yönelik hızlanan gelişmelerin pek çok sebebi var.
Ama Trakya’daki gaz rezervini çıkarma hakkına sahip bir diğer Kanadalı şirketin, “Niye Türkiye’deyiz?” başlıklı raporundan birkaç cümleyi mealen aktaralım kâfi:
“Dışa bağımlık fazla. Vergiler düşük. 2017’de başkanlık referandumu kabul edildi. Külfetli olan Maden Yasası değişti ve tahsis edilen arazi hududu kaldırıldı.”
