Sermaye Piyasası Konseyi Lideri (SPK) İbrahim Ömer Gönül birinci röportajını Sabah gazetesinden Dilek Güngör’e verdi.
Gönül, borsada geçtiğimiz hafta yaşanılan düşüşte toplumsal medya hesaplarından vatandaşı panikletmeye çalışıldığını belirterek, “Sosyal medyada yatırımcıyı yanlış yönlendirenlere de ceza kesiyoruz. İncelemesi devam eden çok hesap var” dedi.
Borsa düştüğünde çabucak ‘kriz’ algısı yaratılmaya çalışılıyor. Geçtiğimiz hafta ne yaşandı?
“Borsa bu düzeyden çıkar ya da iner” demek yanlış. Biliyorsunuz, son devirde yabancı yatırımcı daha evvelki periyotlara nazaran daha az. Daha çok yeni giren yerli yatırımcılar var. Onlar da daha çok kripto ve mevduattan gelen yatırımcılar… Biraz sakin ve temkinli olunması gereken dönemlerdeyiz. Vakit zaman borsada düzeltme hareketleri yaşanması olağan. Yabancı yatırımcı da gelebilir. Fakat şunu söyleyebilirim: Geçtiğimiz hafta olan harekette harikulâde toplantılar yapıldığı savları gerçek değil. Biz SPK olarak sık sık Borsa İstanbul ile bir ortaya geliriz. Bir kriz masası kurulmadı. Bu süreçte birtakım toplumsal medya hesaplardan borsada inanılmaz toplantılar yapıldığı, Külliye’ye çağrıldığımız yazıldı. Bunları yazanlar uygun niyetli değil.
Bu süreçte zıt repo mukaveleleriyle ilgili müddet uzattınız. Bu karar piyasayı rahatlattı mı?
Aslında yeni bir mevzuat düzenlemesi yapılmadı. Mevcut düzenlemenin hatırlatılması hedefi ile yazı yazıldı. Dalla görüştük. Zıt repo mukavelelerinin hisse piyasasında bir ölçü açılmasıyla ilgili talep var ve mevzuat çalışması yapıyoruz. Mevzuat çalışması bitene kadar da tedirginlik olmaması için mühlet uzattık. Gelecek hafta hazırlarız. Çok büyük özgürlük olmaz fakat cüz’i bir ölçü süreçlere müsaade vereceğiz.
Düşüşü halka arzların art geriye gelmesinin de tetiklediği söylendi. Bu kadar halka arz olmalı mı?
Halka arzlar rutin müracaattır. İnceleriz, müsaade vereceklerimize veririz. Siz kabul olanları biliyorsunuz. Bir de reddettiklerimiz var. ‘Daha uygun hazırlanın, büyüyün, o denli gelin’ dediklerimiz oluyor. 2022’de 40 halka arz oldu. Elimizde kalan halka arz müracaatları vardı. Halka arzlara müsaade verirken ivedi etmiyoruz. ‘Bir an evvel halka arz yapalım’ diye bir bakış açımız yok. Ancak piyasada yeni arzları karşılayacak kaynak olduğunu görüyoruz.
Bu yıl kaç halka arz olur?
Başvurular devam ederse geçen seneyi aratmayacak kadar olur.
O KURUMUN PAYLAŞIMI MERCEK ALTINDA
Bu periyotta bir aracı kurumun Twitter hesabından attığı borsa yorumu gerisinden da pay satması soru işareti doğurdu. Araştırdınız mı?
Kurum bazında konuşmak yanlış lakin bunların hepsini takip ediyoruz. Toplumsal medya hesapları ve YouTube kanalları dahil… Paylaşımdan sonra ne yaptığına nette alıcı mı satıcı mı olduğuna, yapılan paylaşımın bir hareket oluşturup oluşturmadığına kadar her şeyi inceliyoruz. Biz arkadaşlarımla 24 saat birbirimizle toplumsal medyada çıkanları paylaşırız. Gece yarısı bile ‘şuna önlem alalım mı’ diye arkadaşlarla konuştuğumuz oluyor. Münasebetiyle bu paylaşımları ve sonuçlarını inceliyoruz.
PATRONLARIN KENDİ PAYIYLA İLGİLİ KONUŞMASI TEHLİKELİ
İşverenlerin kendi payları hakkındaki konuşmalarından da rahatsız olmuştunuz. O bahiste bir süreç yaptınız mı?
Şirket sahibinin pay için konuşması bizde soru işareti yaratır. Şirket sahibi, borsaya açık şirketinin payıyla ilgili ‘benim fiyatım bu olmalı, çok yüksek ya da düşük’ dememeli… Bunlar tehlikeli söylemlerdir. Bırakın, o yorumu teknik tahlilciler, aracı kurumlar yapsın. Bu açıklamaların pay fiyatına tesiri olup olmadığını inceliyoruz.
Siyasi başkanların SPK’yı eleştirmesini, hatta tehdit etmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Siyaset kendi mecrasında yürüyor. Bizim siyasetle ilgimiz yok, teknik bir iş yapıyoruz. Manipülasyona müsaade vermemek için burada 50 arkadaşım çalışıyor. İspatladığımızda da gereken önlemi çabucak alıyoruz. 2022’de manipülasyon yaptığını tespit ettiğimiz 11 kişi hakkında hata duyurusunda bulunduk, 64 gerçek ve 7 hükmî kişi olmak üzere toplam 71 şahsa piyasa bozucu aksiyonlar kapsamında; yaklaşık 84.4 milyon TL idari para cezası verdik.
VERİLERİ TEK ÇATIDA TOPLAYACAKLAR
Risk Merkezi kuracağınızı açıkladınız. Burada ne amaçlıyorsunuz?
Manipülatif süreçleri ve başka riskleri bir noktadan görmek istiyoruz. Sermaye piyasalarında Takasbank’ta, Borsa İstanbul’da, SPK’da kontroller var. Bütün bilgilerin tek çatıda görülmesini istiyoruz. Böylelikle sistem birden çok riski algoritmik olarak bulup, birbiriyle ilişkilendirip, ihtar verecek. Yazılımı devam ediyor.
ŞİFRELİ BİLDİRİLERİ DAHİ İNCELİYORUZ
Sosyal medyada çabucak hemen her gün pay pazarlayanları görüyoruz. Bu mevzuda ne yapıyorsunuz?
Sosyal medyada bilgi kirliliği var. Twitter’ın kendi kuralları var, onlarla görüşüyoruz. Oradan pay tavsiye ediliyor. Ancak elinizde mahkeme kararı olmadan, o kişinin hatalı olduğuna dair bir evrakınız olmadan hesabı kapattıramıyorsunuz. Baktığınızda bunların birçoğu da birebir gün açılıp, tıpkı gün kapanan, bir takipçili, iki takipçili hesaplar… Bu halde etkileşim topluyorlar. Yüksek takip ve etkileşimle kendilerini kıymetli tahlilci üzere gösterip borsaya yeni girenleri amaç alıyorlar. Bir de Telegram ve WhatsApp kümeleri var. Burada da Siber Hatalar, Emniyet ve Savcılıklarla çalışıyoruz. Yakaladıklarımız kendilerini ‘eğitim veriyorduk’ diye savunuyor. Günün sonunda iş aslında yatırımcıya kalıyor. Bunlardan uzak durması gerektiğini öğrenmesi gerekir. Biz kapatsak da binlerce hesap var. Birini kapatsanız, oburunu açıyorlar. Foreks sitelerine bakın. Biz uzantısına 35 yazdıkları siteyi kapatıyoruz, 36’yı açıyorlar. Onu kapatıyoruz, 37’yi açıyorlar. 2022’de Türkiye’de yerleşik şahıslara yönelik olarak internet aracılığıyla yurtdışında kaldıraçlı süreç yaptırdığı tespit edilen 1.883 adet internet sitesine erişimin engellenmesi sağlandı. Toplumsal medyada yatırımcıyı yanlış yönlendirenlere de ceza kesiyoruz. İncelemesi devam eden çok hesap var. Bu hususta bir dairemiz çalışıyor. Hatta borsa paylaşımı yapan hesaplar bazen şifreli iletiler yolluyor mu diye de bakıyoruz.
Borsa yatırımcısına ne tavsiye edersiniz?
Borsaya yatırım yapanların toplumsal medyanın peşinden gitmemesi gerekir. Kısa vadede süreç yapıyorsanız kredi çekip borsaya girmeyin. Maalesef, borsaya yeni giren birçok yatırımcı aldığı payın kimin olduğunu, ne iş yaptığını dahi bilmiyor. Ferdi yatırımcılar Bilgi Edinme kapsamında bize başvuruyorlar. Diyor ki, ‘Hisse yükseldiği halde ben para kaybettim.’ Bizim arkadaşlar bakıyorlar, adamın o denli bir payı yok. Komşusundan duymuş bir pay adı… Onu da yanlış anlamış, kodu benzeyen bir hisseyi almış… Bir şirketi halka arz ediyoruz, yatırımcı sahiden şirketi bildiği için mi yoksa yeni halka arz olduğu için mi alıyor? İzahnameye bakıyor mu? Yoksa tavan olacak diye mi alıyor?
EV HANIMLARI VE GENÇLERE OKURYAZARLIK EĞİTİMİ
Finansal okuryazarlık konusunda neler yapacaksınız?
Bilhassa mesken hanımları ve gençlere tartı vereceğiz. Kendi paydaşlarımızla bir program ortaya koyduk. Toplumsal medyayı kullanacağız. İnternet sitesi hazırladık. Eğitim alanlara sertifika vereceğiz. Temel eğitimler bir-iki haftada bitecek. Konut hanımlarına ulaşmak için gerekirse tek tek vilayet il, ilçe ilçe gideceğiz. Gençlere eğitim için ilgili bakanlıklarla bir protokol hazırlamak istiyoruz.
SPEKÜLATÖRLER DİĞERİNİN İSMİNE SÜREÇ YAPIYOR
Astor’un halka arzında ferdî yatırımcıların az hisse aldığı istikametinde eleştirildiniz.
Halka arzlarda ek satış hakkı veriyoruz. Bu talep daha çok nereden gelirse orada kullanılıyor. Astor’da kurumsaldan çok talep gelince bu hakkı orada kullandılar. Ferdi o nedenle daha az hisse aldı. Bireysellerin maalesef halka arz olan payları elinde tutma müddeti kurumsala nazaran daha kısa.
Ceza kesilse de süreç yasağı kalkar kalkmaz birebir isimler tekrar sahneye çıkıyor. Spekülatörlere daha ağır cezalar gelemez mi?
Aslında cezalar daha hafifti, son yıllarda ağırlaştı. Sermaye piyasası hataları katalog cürümler sınıfında değil… O nedenle de anında cezaya dönüşmüyor. Biz para cezasını veriyoruz, gerekirse Cumhuriyet Savcılığı’na cürüm duyurusunda bulunuyoruz. Ondan sonrası savcılığın işi… Keşke cezası katılaşmış spekülatörleri borsadan uzun müddet uzak tutabilsek… Ancak maalesef kendi isimlerine yapmasalar da oburlarının ismine tekrar spekülatif alım-satım yapabildiklerini görüyoruz. Onları tespit etmek için ağır uğraş sarf ediyoruz.
ROBOTLARA TEDBİR GELEBİLİR
Küçük yatırımcılar süratli süreç yapan robotlardan şikâyetçi… Bu hususta bir tedbiriniz var mı?
Robotlar dünyanın bir gerçeği… Tanımlanan algoritmalara nazaran robotların yükselirken süratlice satıp, düşerken aldıkları vakitler olduğu üzere aksisi halde hareket ettikleri de oluyor. Borsamızla birlikte bu formda süreç yapan hesapları biliyor ve yakından takip ediyoruz. Bu hesaplar da piyasa bozucu aksiyonlarla ilgili düzenlemelerimize tabi. Yasaklamak olmaz. Lakin bu alanda kural setleri geliştireceğiz. Berbata kullanıma mani olmalıyız.
TÜRKİYE’NİN YÜZYILINDA SPK DÖNÜŞÜM İÇİNDE
Lider Gönül, Cumhuriyet’in 100’üncü yılında SPK’nın da kendisini yenilediğini belirterek, “Yeni daire başkanlıkları kuruyoruz. İştirak finans, finansal teknoloji ve sürdürülebilirlik üzere alanlarında kuracağımız yeni dairelerle daha aktif bir yapıyı oluşturmaya çalışıyoruz. İnsan kaynağımızı da güçlendiriyoruz. Bu hafta başında 36. Devir Uzman Yardımcılarımızın meslek için eğitimleri başladı. Önümüzdeki birkaç ay içinde yine uzman yardımcılığı imtihan açacağız” dedi.
