Ancak sabit kur rekor üstüne rekor kıran ihracatta beklenen memnuniyeti sağlayamadı. İhracatçı ‘2023 için ‘kayıp yıl’ tarifini yapıyor ve ekliyor: Merkez Bankası’nın, Maliye Bakanlığı’nın ve hükümetin siyasetleri değişmedikçe, 2023 yılı kayıp bir yıl olacak. Şirketlerimiz ve ihracatımız lakin kendi durumlarını koruma etmek için çalışacaklar.
Türkiye’de 2022 yılında ihracat bir evvelki yıla nazaran yüzde 12,9 artışla, 254,2 milyar dolara ulaştı. Bu ihracat sayısı, Cumhuriyet tarihinin en yüksek verisi olarak kayıtlara geçti. Hükümetin hazırladığı 2023-2025 Orta Vadeli Program’da da ihracatın 2023’te 265 milyar dolara yükseltilmesi hedefleniyor. Lakin ihracatçılar, aylardır sabit kalan döviz kuru, giderek artan maliyetler ve Avrupa’daki sakinlik beklentisi karşısında 2023’e karamsar girdi.
İhracat, 2022’de Ağustos’a kadar olan periyotta geçen yılın birebir aylarına nazaran çift haneli artışlarını sürdürürken Eylül’den itibaren yerini tek haneli artışlara bıraktı. Evvelki yılın birebir ayına nazaran artış, Kasım’da yüzde 1,9’a kadar düştü. VOA Türkçe’ye değerlendirmede bulunan Ege ihracatçı Birlikleri (EİB) Koordinatör Lideri Jak Eskinazi, ihracatta yavaşlamanın yeni yılda da devam ettiğini lisana getirdi.
‘HÜKÜMET SİYASETİ DEĞİŞMEDİKÇE 2023 KAYIP YILI OLACAK’
2023’ü ‘kayıp yıl’ olarak gördüklerini söyleyen Eskinazi “Türkiye 2022 yılı birinci ve ikinci çeyrekte çok başarılı bir ihracat performansı yaşadı. Lakin üçüncü çeyrekten itibaren ihracatımızda bir duraklama devresine girdik. Dördüncü çeyrekte de ihracatımızda düşüşler var. Toplamda ihracatımız bir artış gösterdi ancak bu düşme ivmesi, 2023 yılında de devam ediyor. Konjonktür değişmediği için bu düşmenin devam edeceğini şimdiden söyleyebilirim.
Merkez Bankası’nın, Maliye Bakanlığı’nın ve hükümetin siyasetleri değişmedikçe, 2023 yılı kayıp bir yıl olacak. Şirketlerimiz ve ihracatımız lakin kendi durumlarını koruma etmek için çalışacaklar. Sermayelerini kaybetmemeye çalışacaklar” dedi.
‘TL GEREKMEDİĞİ KADAR DEĞERLİ’
Hükümet düşük faiz siyaseti ve rekabetçi kur ile ekonomik büyümenin ve ihracatın artacağını savunuyor. Lakin 2022’de yıllık bazda ihracatta rekor kırılmasına karşılık Ticaret Bakanlığı tarafından açıklanan öncü dış ticaret bilgilerine nazaran, ithalat da tüm vakitlerin en yüksek düzeyine çıkarak 364,3 milyar dolara ulaştı. Türkiye’nin dış ticaret açığı, bir evvelki yıla nazaran yüzde 138 artışla, 110,2 milyar doları buldu. Bu durum ihracatçılar tarafından, kurun düzeyinin ihracatı değil ithalatı desteklediği formunda yorumlanıyor.
Döviz kurunun, enflasyon artışına karşı sabit tutulmaya çalışıldığını kaydeden Eskinazi, “Şu anda Türk parası gerekmediği kadar bedelli. Lakin enflasyonu bununla durdurabileceğimizi zannediyoruz. Bana sorarsanız bu bir pansuman tedavisi; dövizi arttırmamak enflasyonu düşürmez. Enflasyonu düşürecek diğer önlemler alınması lazım lakin maalesef o önlemler de seçim yılı olduğu için alınmıyor. Bizim acı reçetemiz de her geçen gün biraz daha artıyor. Türkiye’nin en kıymetli sorunu olan enflasyona, şu andan itibaren çabucak bir deva bulunması lazım” dedi.
‘TÜRKİYE’NİN VARSAYIM EDİLEN İHRACAT SAYILARINA ULAŞMASI ZOR’
EİB Lideri Eskinazi, giderek artan maliyetler yüzünden belirledikleri fiyatlarla dış pazarlarda rekabet güçlerinin kalmadığını söyleyerek, “Türkiye dünyanın en kıymetli gücünü kullanıyor. Güç fiyatlarımız, bizim rakiplerimizin üç misli. 350 dolar olan personellik, 600 dolarlara çıktı. Bunları topladığınız vakit sizin rekabetçiliğinizin ne kadar düşmüş olduğunu görebilirsiniz. Dünyadaki rakiplerimiz çok daha avantajlı kurallar altında mal sunabiliyorlar.
Fakat biz, geçen sene sunmuş olduğumuz fiyatların, daha üzerinde fiyatlarla pazarlara çıktığımız için bahtımızı yitiriyoruz. Biz bu pazarları çok güç koşullarda elde ettik lakin çok kolay kaybediyoruz. Bir daha bu pazarları kazanabilmemiz yıllar alacak. Türkiye’nin önümüzdeki yıllarda varsayım edilen ihracat sayılarına ulaşması biraz sıkıntı görünüyor” biçiminde konuştu. Eskinazi, ihracattaki yavaşlamanın işten çıkarmalara yol açabileceği ihtarında da bulundu.
‘HAZIR GİYSİ DIŞ PAZARDA 2022’Yİ YILLIK BAZDA DÜŞÜŞLE KAPATTI’
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) datalarına nazaran, 2022 yılında bölümler özelinde kimyevi hususlar ve mamulleri 33,5 milyar dolarla, 2022’nin ihracat şampiyonu olurken, otomotiv sanayisi 31 milyar dolarla ikinci, hazır giysi ve konfeksiyon da 21,2 milyar dolarla üçüncü sırada yer aldı.
Ancak birçok bölümde olduğu üzere hazır giysi ve konfeksiyon ihracatı da yılın ikinci yarısından itibaren düşüşe girdi. Aralık 2022’de, yüzde 5,5 azalışla 1,7 milyar dolarlık ihracatla yılı kapatan kesim, bu durumu 2023 için alarm zili olarak pahalandırıyor.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Ege Giysi Sanayicileri Derneği (EGSD) Lideri Hayati Ertuğrul, “2022’nin birinci altı ayında bölümün ihracatında yüzde 15-20 ortası bir artış kaydettik.
Fakat son altı ayda ve son çeyrekte, ihracatla ilgili sayıları aşağı gerçek indirdik. Bu biçimde süratli gitseydi, tahminen biz ihracatımızı 22-23 milyar dolarlara çıkarabilirdik. Dokumacılık hammaddeleri ihracatımız da 10 milyar dolar civarında kaldı. Yani hazır giysi, konfeksiyon ve dokumacılık hammaddeleri ihracatımız toplamda 30 milyar dolar üzerinde bir sayı kaydetti” dedi.
‘KURUN 24-25 LİRA CİVARINDA OLMASI GEREKİYOR’
Ocak ayında ihracatta yıllık bazda düşüşün sürdüğünü söyleyen Ertuğrul, dalın dış pazarda yavaşlamasının nedenlerini şöyle açıkladı: “Bütün dünya resesyonu, daralmayı konuştu, güç fiyatlarının artışını konuştu. Yakın coğrafyada savaş var, savaşı konuştu. Bu nedenle artık beşerler öncelikli olarak karnını doyurmayı ve ısınmayı ön plana aldı. Artık ‘ben şu anda elimdeki giysi eşyalarıyla yetinebilirim’ dedi. Lakin Türkiye’ye döndüğünüz vakit, değişik şeylerle karşı karşıya kaldık. Güç fiyatları yüzde 400 arttı. Minimum fiyata 2022’de iki sefer artırım yapıldı. Artık bu artışları fiyatlara koyduğunuzda, müşterinin karşısına bir fiyat çıktı. Biz o fiyatları müşteriden alamadık.”
Sektörün ayakta kalabilmesi için doların 24-25 lira bandında olması gerektiğini kaydeden Ertuğrul, “Örneğin besin bölümünde maliyetlerde bir artış olduğunda çabucak etiket değiştirilebiliyor lakin bizim o denli bir şeyimiz yok. Biz müşteriyle anlaşırken ‘iki, üç ay sonra kur artar, verdiğimiz fiyatlarla ilgili rahatlarız’ diye kendimize nazaran bir öngörüde bulunuyoruz. Lakin şu anda hükümetin kur siyaseti maalesef bizim istediğimiz düzeyde değil. Bugün yaptığımız hesaplara nazaran kurun 24-25 lira civarında olması gerekiyor ki biz çok az marjla kar edelim, işimizi devam ettirelim ya da kar da ziyan da etmeyelim hesabı yapıyoruz. İhracatçının en büyük teminatı, dövizin artışı. Döviz artmadığı sürece çok sıkıntı durumlara düşeriz” dedi.
‘İHRACATIMIZI ARTTIRMAK İSTİYORSAK KUR SİYASETİ TEKRAR GÖZDEN GEÇİRİLMELİ’
İhracatın azalmasıyla işten çıkarmaların başlayacağını da tabir eden Ertuğrul, “Fabrikaların çarkının yavaşlaması otomatik olarak istihdama tesir ediyor. Kendi dalımda 2022’nin bilhassa son altı ayında 30 bin civarında personelin çıkarıldığının şahidiyim. Bu öngörüyle 2023’te de bu sayının üçe katlanacağı hatta 100-120 binlerde istihdam kaybı olacağı düşüncesindeyim” diye konuştu.
Devletin dala yönelik önlemler almasını isteyen Ertuğrul, “Devlet kendine nazaran bir kur siyaseti izliyor lakin kur düşük olduğu vakit bu sefer de ithalatı patlatıyorsunuz. 2022’de bunu gördük. 2023’te de kurdan ötürü ihracat düşecek, ithalat artacak diyoruz. Ayrıyeten son vakitlerde artık kredi bulmakta da zorlanıyoruz. Her firmanın finans gücü birebir değil. Devletin kredi konusunda da ihracatçıyı gözeterek dayanak çıkmasını istiyoruz. Madem ki biz ihracatçıyız ve bizim işimiz döviz, ben de diyorum ki ihracatçıya özel bir kur uygulanamaz mı? Şayet ihracatımızı arttırmak istiyorsak, istihdamı da göz önünde bulundurarak insanların işlerini kaybetmesini istemiyorsak kur siyasetinin tekrar gözden geçirilmesi lazım” dedi.
MB LİDERİ KAVCIOĞLU: KUR İSTİKRARLI FORMDA DEVAM EDECEK
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Lideri Şahap Kavcıoğlu da 20 Ocak’ta ihracatçılarla biraraya geldi fakat görüşmeye yönelik basında gündeme gelen, ihracatçılara özel takviye paketi açıklanmadı. İktisat Gazetesi’nin haberine nazaran, ihracatçıların gündeminde yer alan döviz kurunun, asgarî yüzde 5-10 ortasında artırılması, yurda getirilen dövizin yüzde 40’nın bozdurulmasındaki oranın aşağıya çekilmesi ve al-sat yapılırken oluşan zararın telafi edilmesi talebi hakkında, yeni düzenlemeler yapılacağı beklentisi karşılık bulmadı.
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) konut sahipliğinde gerçekleşen toplantıda, Kavcıoğlu, ihracatçıların döviz kurunun düşük kaldığı tenkidine dair bir soru üzerine, “Türkiye İktisat Modeli içerisinde aldığımız önlemler, kararlar inşallah aslında sonuçlarını olumlu manada veriyor. Hasebiyle kur da istikrarlı biçimde devam edecektir. Orada bir meşakkat yok” yanıtı verdi. Kavcıoğlu, Merkez Bankası’nın rastgele bir kur siyasetinin bulunmadığını da tabir etti.
