Banka kredilerine ulaşamadığı için finansman sıkışıklığını aşamayan işletmeler, üretimlerini sürdürebilmek için hammaddeci ve toptancıların yüzde 40’ı aşan vade farkıyla karşı karşıya kalmaya başladı.
Şu anda rotatif kredinin maliyetinin yüzde 13 düzeyinde olduğu düşünüldüğünde, piyasanın kendini 3 kata kadar daha maliyetli fonladığı görülüyor.
Ekonomi gazetesinden Merve Yiğitcan’ın haberine nazaran uygun finansman bulamadığı için üretimini düşürmek zorunda kalan ya da sipariş kaçıran firmaların sayısının artmakta olduğunu lisana getiren gerçek kesim temsilcileri, firmaların sermaye gereksiniminin son birkaç yılda 5 kat arttığına dikkat çekerek, bilhassa piyasada yüksek vade farklarına maruz kalan KOBİ’lerin krediye erişimlerinin bu güç periyotta hayati olduğunu vurguluyor.
Finansman darboğazının derinleştiği piyasada firmalar adeta birbirini fonlarken, işletmelerin vadeli satışlara uyguladığı faiz oranı yüzde 40’ları aşmaya başladı. Olağan devirlerde firmaların sık başvurduğu lakin şu an makro ihtiyati önlemler yeterince gereğince kullandırılmayan rotatif kredinin maliyetinin yüzde 13 düzeyinde, özel bankaların kullandırdığı ticari kredilerin faizinin de yüzde 25-30 bandında olduğu düşünüldüğünde, birtakım hammaddeci ve toptancıların piyasayı 3 kata kadar daha maliyetli fonladığı görülüyor. Fakat yılsonu kredi kapanışlarını yapan şirketlerde kasalar adeta boşalmışken firmalar, özkaynak yetersizliği nedeniyle üretimlerini aksatmamak ismine piyasa faizine razı oluyor. İKTİSAT gazetesine konuşan gerçek dal temsilcileri, uygun finansman bulamadığı için üretimini düşürmek zorunda kalan firmaların sayısının artmakta olduğuna dikkat çekerlerken, bilhassa KOBİ’lerin krediye erişimlerinin bu periyotta çok hayati olduğuna işaret ediyor.
Bankada finansmanı bulamayan piyasada arıyor
TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayi Meclis Lideri Yavuz Eroğlu, piyasada şu an dengelerin standardın dışında oluşmaya başladığını söylerken, olağan periyotlarda hammaddecilerin uyguladığı faizin aylık yüzde 1,5-2 olduğunu, lakin şu anda bu oranın yüzde 4’lere geldiğini, dolar ödemeleri için de yüzde 1 olduğunu söyledi. 12 aylık bakıldığında TL ödemelere faizin yüzde 50’lere geldiğini lisana getiren Eroğlu, “Finansman işletmelerin damarlarındaki kan üzeredir. İsterseniz çok sağlıklı, tastamam bir bedeniniz olsun, fakat kan olmazsa yaşayamazsınız. İşte firma, gereksinimi olan bu finansmanı bankada bulamazsa, piyasada arayacak. Aslında öbür yerden bulunamadığı için piyasada faiz bu kadar yüksek. Şirket, daha uygun finansman kaynağı bulsa gidip bu kadar yüksek faizle borçlanmaz” dedi.
2008’de iflaslara yol açtı
Özellikle 2008 yılında birçok irili ufaklı hammaddecinin battığını hatırlatan Eroğlu, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Türkiye’de çok büyük hammadde firmaları yüksek vade farkıyla mallarını satıp, büyük karlar yaptıkları düşünülürken, battılar. Zira malını TL ile yüzde 40 faizle sattı, bütün çeklerini aldı, fakat bir devalüasyon olunca hepsi battı. Kıssaya bir de buradan bakınca çok kar ediyor üzere görünüyorlar lakin çok fazla açık durumları var. Natürel o açık durum riskine karşı da hammaddeci o vade farkını koyuyor. Kurun baskılandığını düşünürsek ortada onlar için de bir risk var.” Piyasada yüksek vade farklarına maruz kalanların tartısının KOBİ’ler olduğunu kaydeden Eroğlu, “KOBİ’lerin bu şartlarda finansman bulabilmesi çok sıkıntı. Yüzde 40-50 vade ile mal alıp sonra işleyip satması çok sıkıntı. Burada devletin zayıfa sahip çıkması, bilhassa bu periyotta KOBİ’lerin finansmana erişimi noktasında bir kolaylık sağlanması gerekiyor” diye konuştu.
Marjlar tabana çekiliyor
İstanbul Tüccarlar Kulübü Lideri İlker Önel, hem BDDK hem Merkez Bankası’nın aldıkları sıkılaştırma tedbirlerinin iç piyasaya yansıdığını, kredi daralmasını da işletmelerin ‘mecburen’ birbirinin üzerine yüklemeye başladığını tabir etti. Firmaların bu periyotta açık hesap alacağının yükselmiş olduğuna dikkat çeken Önel, piyasada vade farkı olarak verilen oranların çok üstlere çıktığını kaydetti. Birtakım işletmeler bunu makus niyetle kullanmaya başladığı eleştirisini de getiren Önel, “İşletmeler birbirine vade faizi uyguladığında oran ortalama yüzde 40’lara çıkıyor. Bankalardaki faizin 3 katı üzere neredeyse. Genelde hammadde tedarikçileri bunu uyguluyor” dedi. Öz sermaye yetersizliğinin firmaları daha güçlü bir sürece götürmekte olduğu ihtarında bulunan Önel, “Bu piyasa şartlarında firmalar yalnızca günü kurtarıyor. Gün geçtikçe sermayeleri eriyor. Lakin mal da satması gerektiği için bu sefer karlılığı gitgide düşürüyorsunuz, yüzde 8 ise marjınız yüzde 2’lere çekmeniz gerekiyor, yani baş başa çıkıyorsunuz” diyerek işletmelerin içinde bulunduğu sıkışıklığı tanım etti.
“Hammaddeci de mecbur kalabiliyor”
Armatür Derneği Lideri Gökhan Turhan da firmaların uyguladığı yüksek vade farklarını teyit etti. İşletmelerin sermaye muhtaçlıklarının geçmiş birkaç yıla oranla 5 kat arttığını belirten Turhan, dövizin baskılanmasıyla ihracatçıların karların da düştüğünü lisana getirdi. Olağan periyotta hammaddecilerin vade farkıyla banka faizlerinin birbirine çok yakın olduğunu söyleyen Turhan, banka faizlerinin aşağı çekildiğini lakin piyasanın faizinin çok yüksek seyrettiğini tabir etti. Hammaddecilerin yüksek vade farkı uygulamalarının birtakım haklı tarafları olduğunu da kaydeden Turhan, şöyle devam etti: “Hammaddeciler net ihracatçı olamıyor, en büyük ıstırapları orada. Aldığı hammaddeyi ithal etmek zorunda, ihracatı ithalatından daha az kalıyor. Bu türlü olunca da reeskont üzere uygun kredileri kullanamıyorlar. Karları da düşük olunca bu biçimde vade farkı ile kendini muhafazaya çalışıyor.”
90’lı yılları hatırlattı
TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Bölüm Meclisi Lideri Onur Fayat, iç piyasada hammaddecinin toptancıya, toptancının perakendeciye satışlarında enflasyonist ortamlarda faaliyet karlarının çok üstünde bir vade farkı uygulamasının geçmiş yılarda da rastlandığını söyledi. 90’lı yıllarda bilhassa bu stil yüksek vade farklarına çok sık rastlandığını hatırlatan Fayat, “O periyotlarda de vade farkı yararı gerçek çıkarın çok üzerindeydi. Şu anki durum da bana o yılları hatırlatıyor. Bu uygulamalar maalesef enflasyonist ortamda firmanın finansmana alamayacağı için kabul ettiği, mağazacının toptancıdan, toptancının da hammaddeciden alırken uyguladığı bir yöntemdir” dedi. “Böyle sıhhatsiz piyasalarda bunlar maalesef olur” diyen Fayat, “Çünkü finansmana ulaşamasanız da yeniden mala ulaşmak ve devam etmek zorundasınızdır. Piyasanın sıhhatsiz işlediği durumlarda her iki taraf için bu türlü zorluklar ortaya çıkabilir” tabirlerini kullandı.
“Bankalar kredi taleplerine fiyat dahi vermiyor”
İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Lideri Çetin Tecdelioğlu, firmaların bankalardan kredi kullanamayınca mecburen toptancılara döndüğünü, bunun ticaretin tabiatında olduğunu, fakat şu anda bankaların kredi kullanımının problemli olması nedeniyle toptancıların vade farkını banka faizlerinin iki katı daha yüksek tuttuğunu söyledi. Burada piyasayı tıkayan durumun bankaların kredi kullandırmaması olduğunu vurgulayan Tecdelioğlu, “Sektör paydaşlarıyla görüşmelerimizde bize gelen en kıymetli şikayet kredi konusunda… Bankalar kredi kullandırmadığı üzere, yılın başı olmasına karşın hala kredi taleplerine fiyat dahi vermiyorlar, hiç konuşmuyorlar. Finansman bulamadığı için ihracat siparişlerini kaçıranlar oluyor. Burada yüksek de olsa toptancının bir vade açıyor olması, şu durumda lehimize bir durum” sözlerini kullandı.
“Piyasadaki enflasyon daha yüksek”
Türkiye Ayakkabı Bölümü Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı (TASEV) İdare Konseyi Lideri Hüseyin Çetin, piyasadaki enflasyonun daha görünenden daha yüksek olduğunu, kesimdeki hammaddecilerin de buna nazaran bir vade ile yan sanayiciye malını verdiğini lisana getirdi. Bölümde aylık bazda en az yüzde 3 üzere bir vade farkı koyulduğunu, bunu yıllıkta çok yükseldiğini ve kabul edilebilir düzeyde olmadığını vurgulayan Çetin, “Bankalar kredi vermeyi kısınca firmalar da piyasadaki vadeyi kullanmaya yöneliyorlar. Üreticinin finansman konusunda rahatlayabilmesi için devletin sanayiciye yönelik, ‘1 yılı ödemesiz, 2 yıl ödemeli, 3 yıl vadeli’ bir finansman paketi hazırlaması gerekiyor. Beklentimiz bu yönde” biçiminde konuştu.
Yavuz Eroğlu: Piyasada şu an istikrarlar standardın dışında oluşmaya başladı. Olağan periyotlarda hammaddecilerin uyguladığı faiz aylık yüzde 1,5-2 seviyesinde. Lakin şu anda bu oran yüzde 4’lere geldi. Dolar ödemeleri için de yüzde 1’i buluyor.
İlker Önel: Hem BDDK hem Merkez Bankası’nın aldıkları sıkılaştırma tedbirleri iç piyasaya yansıdı. Kredi daralmasını da işletmeler ‘mecburen’ birbirinin üzerine yüklemeye başladı. Firmaların bu devirde açık hesap alacağı yükselmiş durumda.
Gökhan Turhan: İşletmelerin sermaye gereksinimleri geçmiş birkaç yıla oranla 5 kat arttı. Dövizin baskılanmasıyla ihracatçıların kârları da düştü. Olağan periyotta hammaddecilerin vade farkıyla banka faizleri birbirine çok yakın oluyor.
