TCMB Başkanı’nın vazifeden alınması 2001 krizi ertesinde kurulan özerk ekonomik kurumlara dayalı iktisattan, 90’ların ucube sistemine geri dönüşün işaret fişeği…
Aslında enflasyonun gerilediği seviye (yüzde 15,7) ile TCMB’nin faizi (yüzde 24) ortasında oluşan devasa farkı artı sakinlikte olan bir iktisat olgusunu artı ekime kadar enflasyonun yüzde 10 küsurlara kadar gerileyeceği gerçeğini dikkate aldığımızda, “TCMB’nin olağan şartlarda faiz indirimine en azından son Para Siyaseti Şurası toplantısında başlaması gerekirdi” diye düşünebiliriz.
Ama olağan şartlarda yaşamıyoruz. Katıldığım televizyon programlarında anormalliği vurgulamaya itina gösteriyorum. TCMB Murat Çetinkaya başkanlığı devrinde çok makus bir imtihan verdi. Faiz artışlarının gereği aşikâr hale geldiği vakitlerde pas geçildi ve sonuçta evvel döviz kuru akabinde da, haliyle, enflasyon zıvanadan çıktı. TCMB idaresi büyük bir inandırıcılık kaybına uğradı. Bu kaybın (teknik tabirle kredibilite açığının) bedelini sakinlik içindeki bir iktisatta çok yüksek gerçek faizle ödemeye başlamıştık. TCMB idaresi tabir caizse “yoğurdu üfleyerek yeme” moduna geçmişti.
Yine de bu ay yapılacak toplantıda faiz indirimine artık başlanacağı beklentisi hâkimdi. Bence de başlanması gerekiyordu. Cumhurbaşkanı ile Çetinkaya’nın indirimin dozu üzerinde anlaşamamış olmaları çok mümkündür. Bunu yakında öğreneceğiz. Yedek akçenin Hazine’ye devranı üzere diğer uyuşmazlık bahislerinin da mevcut olduğu söyleniyor. Bana nazaran yeni para siyasetine dair bu tıp tartışmalar artık büsbütün tali bir değere sahip.
Geçmişe dönüşün işaret fişeği
Bu misyondan alma çok daha değerli temel bir sorunsalı gündeme resmen yerleştirdi. Bu gelişme 2001 krizi ertesinde kurulan özerk ekonomik kurumlara dayalı dışa açık ekonomik sistemden 1990’ların ucube sistemine geri dönüşün işaret fişeği üzere geliyor bana.
2001 ıslahatları olarak tarihe geçen kurumsal dönüşümler çerçevesinde yeni bir kanunla TCMB’nin para siyasetini yürütmede bağımsız kılınması, bu bağımsızlığı teminat altına almak için liderin misyon mühleti içinde teminata sahip olması artı TCMB’nin direkt Hazine’ye borç kağıtları karşılığı para verme yasağı (merkez bankasının siyasal iktidarın buyruğuna tabi banknot matbaası olmaktan çıkması) bütüncül bir paket olarak yeni sistemin en hayati unsuruydu.
Yıllardır verdiğim Türkiye iktisadı dersinde öğrencilere 2001 reformlardan kelam ederken Merkez Bankası bağımsızlığını “devrim” olarak nitelemeye daima ihtimam gösterdim. Abarttığımı düşünebilirsiniz.
Para siyaseti bağımsızlığına ihtilal yakıştırmasından hedefim, ülkelerinin iktisat ve siyasal tarihinden habersiz öğrencilere bu dönüşümün, Cumhuriyet periyodunda komuta iktisadı egemenliğinin öteki sözle siyasal iktidarın ekonomiyi idari kararlarla yönetmeye hakkı ve yetkisi olduğunun geniş kabul gördüğü bir ülkede bu türlü bir dönüşümün (tabi BDDK, RK vb başka özerklikler de dahil) olağan vakitlerde asla mümkün olamayacağını, fakat 2001’de yaşanan derin krizin siyasal iktidarı havlu atmaya zorlayan özel şartlarında yapılabildiğini anlatabilmekti. İstisnai durumu daha düzgün vurgulayabilmek için de 700 yılık tarihimiz bolunca genlerimize işleyen iktisat merkezden yönetilir anlayışının geçmişe dönüşü, isterseniz buna “karşı devrim” de diyebiliriz, daima gündemde tutan potansiyel bir tehdit oluşturduğunu eklemeyi hiç bir vakit ihmal etmedim.
6 Temmuz 2019’un tarihe yeni sistemin nihayete resmen erdiği ve geçmişe dönüşün başladığı tarih olarak geçmesi şaşırtan olmayacaktır. “Resmen” diyorum zira aslında uzunca bir müddettir siyasal iktidar gerek merkez bankasına gerek bankaların bilhassa de kamu bankalarının işleyişine güçlü telkinler yoluyla fiili müdahalelerde bulunmaya başlamıştı.
T24
