Prof. Dr. Yalçın Karatepe’nin Birgün gazetesindeki yazısından alıntı
Borsa İstanbul’da yatırım yapan var mı bilmiyorum. Şayet yoksa mevzu direkt sizi ilgilendirmiyor üzere gelebilir lakin borsada son vakitlerde yaşananlara bakınca bence kıymetli. Aslında burada yaşananlar iktidarın uyguladığı siyasetlerin da bir yansıması. Buyurun anlatayım.
Para kazanmaya hepimizin gereksinimi var. Şayet fiyatlı çalışıyorsanız, zati haliniz perişan. Fiyat artışlarının ne kadar sonlu olduğunu gördük. Bu hafta Meclis’te kabul edilen düzenlemeyle birlikte emekli ve kamu çalışanlarının aylıklarında yapılan artış oranı da mutlaklaşmış oldu: Yüzde 30. Bunun ne kadar yetersiz olduğunu son yazılarımda detaylı olarak anlattığım için bugün o bahse girmeyeceğim.
Peki, bir ölçü paranız varsa bunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Bankada mevduatta tutsanız alacağınız faiz enflasyonun dörtte biri düzeyinde, kaybediyorsunuz. Döviz alsanız, iktidar onu baskılıyor ve seçimlere kadar da baskılayacak. Bunun yolunu da buldular: Körfez’den döviz getir, Rusya’ya doğalgaz parasını ödeme vs. Dövizde durum bu olunca KKM’ler de manasını yitirdi, hatta getirisi mevduat faizinin altında kalmaya başladı.
Kripto para işinden hayli ziyan yazdınız. Orada para kazanmak hayaliniz de buharlaştı. Konut alacak kadar birikiminiz aslında yok. Ne kaldı geriye? Evet, yanlışsız bildiniz Borsa! Esasen iktisat idaresi de buna işaret etmiyor muydu? Borsa şöyle uçuyor, bu türlü yükseliyor filan. Bunları duyan, borsadaki ”yükselişi” gören, bu “fırsatı” kıymetlendirmek isteyen yalnızca siz değilsiniz elbette. Çok sayıda insan da bundan yararlanmak üzere borsaya yönelmiş. Bunu datalara bakarak net bir biçimde görebiliyoruz.
Eylül ayında 2 milyon 700 bin civarında olan yatırımcısı sayısı ocak ayı başına kadar bir milyon kişi artarak 3 milyon 700 bini geçmiş.
Peki, bu bir milyon kişi ne kadar parayla borsaya girmişler? 100 lira ile bin lira ortasında portföy büyüklüğü olanların sayısı bu devirde 141 bin kişi artmış. Bunun bir kısmı daha evvel portföy pahası 100 liranın altında olanların bir ölçü pay daha alarak portföylerini 100 lira ile bin lira aralığına çıkarmış olanlar olabilir. Lakin durum her ne olursa olsun, insanların birkaç yüz lirayı bile çoğaltmak zorunda olduklarını düşündükleri bir vakit diliminde olduğumuz gerçeğini değiştirmiyor.
Bin ile beş bin lira ortasında portföy büyüklüğü olanların sayısındaki artış ise 227 bin kişi. Neredeyse bir iki haftalık market alışverişinde gereksinim duyacakları parayı nasıl büyütebilirim tasasına düşmüş çeyrek milyon beşerden bahsediyoruz.
Daha geniş bir aralıkta datalara bakınca görüyoruz ki gelenlerin yarıdan fazlası (540 bin kişi) 100 lira ile 20 bin lira ortasında fiyatlar girmişler. Bunların 367 bininin yatırım meblağının bin liranın altında olduğunu not etmek isterim.
Bu kadar küçük tasarrufları olanların uzun vadeli yatırımcı olduklarını düşünmek çok optimist bir varsayım olur sanırım. Büyük olasılıkla yatırımlarının bir kısmını, görece kısa müddette nakde dönüştürüp gereksinimlerini karşılamak için kullanıyorlar.
Şimdi gelelim borsada olanlara. 2022’nin son üç ayında süratle yükselen borsa yeni yıl ile birlikte süratle bedel kaybetmeye başladı. Birtakım günler kayıplar yüzde 10’a yaklaşırken, akabinde gelen artışlar cılız kalınca, taraf yine aşağıya çevriliyor. Bilin bakalım borsanın bu hareketinden en fazla kim ziyan ediyordu? Payları alıp bir kenara koyanlar mı yoksa 3-5 yüz lirasını değerlendirmeye çalışanlar mı? Karşılığı siz de varsayım ediyorsunuz. Diyebilirsiniz ki bu bireylerin kaybettikleri birkaç yüz lira, çok da sıkıntı etmeyin. Lakin esasen artırmaya çalıştıkları fiyatın da o kadar olduğunu düşünürsek, aslında kaybettiklerinin ne kadar değerli olduğunu rahatlıkla görebiliriz. Unutmayın. Para az olunca marjinal yararı da yüksek olur. Münasebetiyle her kaybın bu bireylerin refahında yol açtığı azalma değerlidir.
Bu yazıyı tamamlamak üzereyken Merkez Bankası’nın menkul değer bilgileri açıklandı. Geçen hafta yabancılar borsadan 352 milyon dolarlık çıkış daha yapmışlar. Esasen sistemli olarak çıkıyorlardı. Bu trendin devam ettiği bir sefer daha teyit edilmiş oldu. Artık küçük yatırımcılar “yerli ve ulusal oyuncular” ile baş başa kaldı. Büyüklerin paraları ve vakitleri var küçüklerin ise ikisi de yok.
Fazla param yok lakin illa bir “kâğıt” alayım diyorsanız, tuvalet kâğıtlarını da düşünün derim. Birkaç yüz lira ile alabileceğiniz ve fiyatı daima yükselen kâğıtların başında geliyor. Aslında üç beş yüz lira ile pay senedi alsanız bile oradan elde edeceğiniz para ile tuvalet kâğıdı alma imkânı bile bulamayacaksınız. Bilginiz için: YTD!(Yatırım Tavsiyesi Değildir.)
Demem o ki sizin probleminiz yalnızca küçük tasarruflarınızı kıymetlendirecek yer bulamamanız değil, sizin probleminiz kâfi ölçüde gelir elde edemediğiniz için çaresizce arayışlara girmek zorunda kalmanız. Asıl değişmesi gereken de budur.
Çabanız, insanca yaşayabilecek bir gelir elde etmenizi engelleyen sonuçların ortaya çıkmasına sebep olan anlayışın değiştirilmesine yönelik olmalıdır.
